W rozwoju logiki deontycznej spotyka się próby sprowadzenia jej do logiki modalnej aletycznej. Próby takie podejmowane były m. in. przez A.R. Andersona, dążącego do stworzenia systemu mającego usunąć mankamenty systemu von Wrighta. Systemem zaproponowanym przez Andersona był 0X. Do rozważań Andersona nawiązał krytycznie A.N. Prior, próbując uprościć logikę deontyczną. Prior nie tylko rozwijał system Andersona, ale także dostrzegał pojawiające się tam trudności. Stanowiska Andersona i Priora zostały poddane krytyce przez tak ich autorów, jak H. N. Castaneda oraz (...) F.J. Lemmon i P.H. Nowell-Smith. I tak np. Castaneda wskazywał na słabości systemu Andersona. Uwagi te dotyczyły nieadekwatności definicji pojęć deontycznych i faktu popełnienia przez Andersona błędu naturalistycznego. W efekcie można sądzić, że analizowane w pracy próby sprowadzenia logiki deontycznej do logik i modalnej aletycznej trudno liznąć za satysfakcjonujące. (shrink)

W tych badaniach logiczno-filozoficznych, w których używał logiki modalnej, Jerzy Perzanowski szczególną uwagę zwracał na miejsce danej logiki modalnej w kracie logik modalnych: ważne dla niego były logiki otaczające daną logikę. Cenił rozważania nad kratą logik modalnych i poświecił jej sporo miejsca w swej naukowej twórczości. Natrafił w szczególności na tzw. logiki anty-monotoniczne; badania nad nimi rozpoczął, ale ich nie ukończył (por. Perzanowski [1989, 1989’], Makinson [1971]). Podał podstawowe fakty syntaktyczne dotyczące tych logik, lecz (...) nie opisał semantyki dla takich logik: ani relacyjnej, ani algebraicznej. Logiki te są o tyle ciekawe, że wyniki badań nad nimi uzupełniają obraz całej kraty logik modalnych. Poniżej uzupełniam rozważania J. Perzanowskiego: podaję semantykę relacyjną i algebraiczną dla takich logik i opisuję strukturę całej kraty logik modalnych. (shrink)

W artykule poddaję analizie słynne twierdzenie Saula Kripkego, że niektóre prawdy a priori są przygodne. Pokazuję, że wbrew tezie Kripkego, przy historycznym rozumieniu przygodności, pojęcia przygodności i aprioryczności stoją ze sobą w głębokim konflikcie. Przy tym rozumieniu przygodności przeszłość, którą można poznać a priori, nie jest przygodna, a o przyszłości, która jest przygodna, trudno zdobyć wiedzę a priori. Doprecyzowawszy tezę Kripkego, proponuję trzy sposoby jej obrony w kontekście historycznego rozumienia możliwości: przez wprowadzenie pojęcia “faktycznej” przyszłości, przez zastąpienie pojęcia aprioryczności pojęciem (...) aprioryczności-wprzyszłości; przez zastąpienie pojęcia aprioryczności pojęciem historycznej aprioryczności, a pojęcia przygodności pojęciem niegdyś-przygodności. W aneksie do artykułu przedstawiam formalną analizę postawionego przeze mnie problemu oraz trzech zaproponowanych przeze mnie rozwiązań w języku temporalno-modalnej logiki predykatów dla modeli indeterministycznego czasu. (shrink)

Rok 2021 został w Polsce ogłoszony rokiem Stanisława Lema z powodu przypadającej setnej rocznicy jego urodzin. Jest to dobra okazja do pewnych podsumowań. Artykuł jest próbą zarysowania niektórych aspektów filozoficznych występujących w prozie fantastycznonaukowej Lema. Przede wszystkim problematyka epistemologiczna odnajduje w twórczości autoraNiezwyciężonego swoje interesujące rozwinięcie. Ujęcie tematyki międzycywilizacyjnego kontaktu w takich książkach jak Eden czy Solaris uznawane jest za oryginalny wkład Lema w ideowy dorobek światowej literatury science fiction. Z kolei problematyka ontologiczna łączy się u Lema (...) ze specyficznie pojmowaną „filozofią przypadku”, której genealogii można poszukiwać w meandrach życiorysu pisarza. Świat w jego powieściach (Śledztwo, Katar) działa według zasad indeterminizmu, które odnajdują swoje potwierdzenie we współczesnych koncepcjach filozoficznych i socjologicznych. (shrink)

Temporal interpretation of modal logic consists in replacing possible worlds with temporal states of the world or any time determinates and the accessibility relation with a relation of passage of time. That issue has been raised by A. N. Prior, who was thinking of propositions as things which could change their truth-values (could become true or become false) with the passage of time. Under such interpretation Prior was reading a formula as: it (is and) will always be the case that (...) or: it (is and) has always been the case that . The formula should be read respectively. In the present paper the interpretation in question is examined. Its sources are presented and its consequences are analysed. It is claimed, the interpretation to be highly disputable because of its disagreement with physical meaning of temporal statements, established in the special relativity theory. (shrink)

Книга рассчитана на студентов, аспирантов, преподавателей высших и средних учебных заведений, всех интересующихся данными исследованиями.

Niniejszy tekst jest poświęcony kwestii nicości w myśleniu Heideggera. Dokonana w Byciu i czasie analiza struktury Dasein wydobywa na jaw wiele jej istotnych aspektów, a właściwie egzystencjałów, z których jednym byłaby trwoga. W trwodze świat „staje się” nicością, ukazuje się w sposób pusty i bezlitosny, ale zarazem odsłania to Dasein możliwość jego autentycznej egzystencji, możliwość zin¬dywidualizowanego bycia-w-świecie. W wykładzie Czym jest metafizyka? Heidegger powraca do problematyki nicości, rozumiejąc ją już inaczej niż czyniła to metafizyka: mianowicie nicość była warunkiem umożliwiającym jawność (...) bytu dla człowieka. Bycie: nicość: to samo – ogólnie rzecz ujmując, Heidegger będzie twierdził, że nicość przynależy do bycia, co syntetycznie wyraża właśnie ta jego późna formuła. Ponieważ kwestia bycia jest ściśle związana z kwestią czasu, stąd problematyka nicości łączy się najściślej u Heideggera z problematyką temporalności, temporalności ujmowanej – co koniecznie trzeba podkreślić – ekstatycznie. Temporalizacja byłaby według Heideggera wolną oscylacją pierwotnej czasowości otwartego horyzontu, co umożliwiałoby światowanie (Welten), czyli wchodzenie bytów w świat. Z tej perspektywy, w wykładzie Metafizyczne podstawy logiki, nicość jest określana jako nihil originarium. Świat to nicość, która wydarza się wraz i dzięki pierwotnemu czasowaniu się, co późny Heideggera będzie także rozumiał jako czwarty wymiar czasu (Czas i bycie). Nicość jest także tematyzowana przez Heidggera w Przyczynkach do filozofii, gdzie jest z kolei objaśniana jako istotowa wibracja (Erzitterung) Bycia (Sein). Podczas seminarium w Le Thor (1969) Heidegger powie, że w wydarzaniu (Ereignis) nie zostało już pomyślane nic greckiego. Wydarzanie nie „jest”, ale „daje”, „wydarza” bycie i czas. Bycie to jednak nie metafizycznie rozumiana obecność. Bycie to także nie nieobecność, nie sprowadza się ono bowiem do metafizycznie rozumianej nicości, nicości pojmowanej w opozycji do bytu, ale to nicość w sensie nihil originarium, nicość w sensie temporalnym, a może nawet i energetycznym. Tak ujmowana przez Heideggera nicość zdaje się i tak jednak „zanikać” w nieprzedstawianym, niewyrażalnym wydarzaniu, wydarzaniu uchodzącym za ostatnie „słowo” jego filozofii. (shrink)

The aim of this paper is to present the views of one of prominent Polish chemists, namely Bohdan Szyszkowski. Presented views are concerning the relation of the concepts of aether, continuity and causality in the context of revolution in physics that took place at the turn of 19th and 20th centuries. The issues particularly concern his thoughts related to the old quantum theory and special relativity. In particular, this article presents the role of these concepts in the foundations of physics (...) and – in a more general aspect – in the recognized fields of knowledge. The nature of Szyszkowski’s analysis allows him to be considered a very interesting thinker in the area that today is called the philosophy of physics or, perhaps more accurately, the philosophy _in_ science. An important observation made by Szyszkowski is emphasized that mathematical structures cannot have physical properties. Attention was also paid to the Polish intellectual community, which was formed in Kiev before 1919. (shrink)

Znany w tradycji filozoficznej spór o uniwersalia, żywy zwłaszcza w okresie średniowiecza, ma aspekt teoriopoznawczy, ontologiczny i logiczny. Aktualny jest on także współcześnie, zaś pewne dociekania w zakresie filozofii matematyki nawiązują do klasycznych stanowisk, tj. realizmu, konceptualizmu i nominalizmu. Ważna płaszczyzna tego sporu wydaje się znajdować na gruncie wspólnym dla logiki i ontologii. Problematyka ta dyskutowana była w szkole lwowsko-warszawskiej m. in. przez Leśniewskiego, Kotarbińskiego i Ajdukiewicza. Leśniewski i Kotarbiński byli przy tym stanowczymi zwolennikami nominalizmu. Znajdujemy u nich (...) dowody wykazujące, ich zdaniem, że przyjęcie istnienia przedmiotów ogólnych (a więc uniwersaliów) prowadzi do sprzeczności. Tym argumentom nominalistów przeciwstawił się Ajdukiewicz. Wskazał on, iż spór o uniwersalia toczy się na gruncie języka naturalnego, który jest wieloznaczny. Aby rozpatrzyć to zagadnienie, należy więc dokonać precyzacji języka. Taka precyzacja możliwa jest jednak na kilku drogach, np. w stosunku do danego języka L mogą to być języki L1 …. Ln. Języki te mogą się od siebie różnić m.in. liczbą przyjmowanych kategorii semantycznych, jeśli się uzna na ich gruncie istnienie jednej lub dwu kategorii nazw (nazwy indywidualne i nazwy generalne). Tak więc okazuje się, iż na gruncie np. języka L1 pojęcie "universale" może prowadzić do sprzeczności, zaś na gruncie innego, np. L2, do sprzeczności prowadzić nie musi. Stąd też analiza logiczno-semantyczna, wbrew nominalistom, nie wyklucza innych stanowisk poza nominalizmom. (shrink)